บทความนี้คัดลอกมาจากหนังสือ บุก_คนสาธารณะ พิมพ์ครั้งที่ 1 มกราคม พ.ศ.2556
“คนสาธารณะคือ คนที่พร้อมที่จะเสียสละทุกอย่าง สมองจิตใจ เวลา และสิ่งที่มีอยู่ในเราที่จะช่วยเขาได้ ชีวิตทุกคนไม่อาจอยู่ถึง 100 ปี เราพยายามที่จะทำ และทำจนกว่าลมหายใจจะหมดไป”
จรัญ วิชัยสืบ
อาจารย์เกษียณอายุราชการ
ดูแลงานสโมสรนักศึกษามหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ผมเป็นนักกิจกรรมตั้งแต่สมัยเป็นนักศึกษา เป็นเด็กบ้านนอก อาศัยอยู่จังหวัดลำปาง ชอบเรียน เล่นดนตรี เล่นกีฬา สิ่งเหล่านี้ทำให้ผมอยู่ในมหาวิทยาลัยอย่างมีความสุขสลับกันไปตลอด 4 ปี ออกไปเป็นครูที่บ้านเกิด คืนทุนให้ เริ่มทำกิจกรรมจริงจังเมื่อปี 2520 สมัยนั้นนักศึกษายังห่างไกล จากการทำกิจกรรม รัฐจึงมอบให้ เจ้าหน้าที่ทำไปก่อน ทั้งค่ายอาสา ดนตรี กีฬา เพื่อเผยแพร่แนวคิดว่า นักศึกษามีความตั้งใจทำกิจกรรม เป็นคนดี ไม่โดนด่า
กิจกรรมแรกที่ทำคือ ค่ายอาสาในพื้นที่ อ.แจ้ห่ม จ.ลำปาง สมัยนั้นเป็นพื้นที่สีชมพู เป็นพื้นที่ของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) ต้องชี้แจงที่มาที่ไปให้ผู้ใหญ่ในพื้นที่รับทราบ
นิยามนักกิจกรรม/จิตอาสา เราเรียนมาแล้วบนกระดาน เอามาวิเคราะห์ว่า เรามีจิตอาสาด้านไหน จะช่วยเขาอย่างไร แล้วค่อยทำตรงนั้นขึ้นมาเป็นจุดสำ คัญ อาจจะเป็นการสร้างค่าย ด้านการกีฬาหรือศิลปวัฒนธรรม ต้องดูในพื้นที่นั้นก่อนว่า เราจะทำอะไรได้บ้าง เรื่องจิตอาสานั้นทำให้แล้ว เขามีความสุข เราก็พลอยมีความสุขด้วย “มีความสุขจากการทำกิจกรรมได้เลย โดยไม่ต้องรอผลจากกิจกรรมนั้น” มีความสุขมากเขาให้เราทำอะไรก็ได้ เก็บกระดาษ ล้างห้องน้ำ เดิน/วิ่งขึ้นดอย เราได้ทำก็มีความสุข ไม่ต้องรอว่า ถ้าเราทำได้ปั๊บ เขาจะให้เงินเรานะเขาจะให้สิ่งนั้นเรานะ เสร็จแล้วก็เสร็จไป แล้วก็ไปทำกิจกรรมใหม่อื่น
กิจกรรมทุกอย่างล้วนมีความสุขถ้าเราจะทำ ถึงแม้ว่าบางทีเราต้องเหนื่อยหรือเจ็บตัว ก็โอเค อยู่ที่ว่าจะสุขมาก หรือสุขน้อย อยู่ที่เราจะทำหรือปรับเปลี่ยนการกระทำนั้น ให้เป็นความสุข เพราะตอนผมเรียน ผมเป็นนักดนตรี นักกีฬา นักการศึกษา สามอย่างนี้ทำให้กิจกรรมอะไรก็ได้เข้ามาหาเราแล้วมีความสุข เราทำได้แล้วไม่ต้องห่วง
หลักการทำงาน ต้องถามพื้นที่/คนที่นั้นว่า เขาเดือดร้อนหรือต้องการอะไร เขาต้องการเราไหม ไม่ใช่เข้าไปเพื่อสร้างความรำคาญ หรือเรื่องไม่ดีให้กับเขา ถ้าเราคิดว่าเราช่วยเขาได้ และเขาพร้อมร่วมมือกับเราแล้วเราก็แลกเปลี่ยนกัน นำมาซึ่งความสุข ผมเองจะเป็นคนที่ไม่บีบสมองของแต่ละคน ทุกคนมีความคิดอะไรให้พร่างพรูออกมาว่ากัน ทะเลาะกันก่อน คุยกันก่อน แล้วเอาสิ่งดีๆ ไปทำ เปรียบเทียบกับหัวปลาความยาวของตัวปลา ให้แต่ละคนเป็นก้างปลาพอมาเสียบรวมกัน แล้วพอดีกับหัวและหางปลาไหม เป็นจุดจบ
การเรียนรู้เกิดจากการ หล่อหลอมตัวตนผ่านกิจกรรม ของแต่ละคนไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่ว่าเขากล้าทำ กล้าพูด กล้าแลกเปลี่ยนไหมบางคนกล้าทำอย่างเดียวไม่แลกเปลี่ยน เหมือนการเล่นปิงปอง เราต้องโต้ตอบเขาด้วย ไม่ใช่ตีอะไรมาก็ไม่โต้ตอบ การทำกิจกรรมก็เหมือนกัน ในเมื่อเราเข้าไปในหมู่บ้านนั้นแล้ว มีอะไรดีไม่ดีตรงไหนเราชี้จุดได้ ปัญหาอะไรลด อะไรเพิ่ม
วิธีการทำงาน เมื่อต้องการให้น้องๆ เข้ามาเป็นแนวร่วม ต้องปล่อยให้เขาพูดก่อน แล้วมองไปในตัวเขาว่าเหมาะสมกับจุดไหน ค่อยๆดึงจุดเด่นของเขาขึ้นมาทำงาน มองเห็นศักยภาพ ให้เขาได้ทำเต็มที่ ปล่อยแล้วเราช่วยประคอง แนะนำให้เขาเป็นเพชรที่งดงาม เพชรที่ดี ที่แข็งแกร่งเจียระไนให้งดงามแล้วให้เขาเปล่งประกาย
ปัญหาสังคมปัจจุบัน นั้นมาจากการสื่อสารที่ไวมาก และไปได้ทั่วโลก แต่ไม่มีการวิเคราะห์ปรับหรือกลั่นกรองก่อน ยิ่งถ้าไม่มีผู้ใหญ่ดูแลก็อันตราย เมื่อเราเห็นต้องช่วยกันแนะนำ เราห้ามหรือต่อสู้ให้หยุดไม่ได้ต้องทำสิ่งที่ดีลบล้างสิ่งไม่ดีออกไป สิ่งจำเป็นคือการรู้เท่าทัน ต้องเลือกเสพการศึกษาความรู้ อ่านเกมเป็นรู้จักสื่อไหนเหมาะสมไม่เหมาะสม ดูได้เพื่อการศึกษาเพื่อแนะให้น้อง เพื่อนว่าไม่ดี และต้องดูอย่างเข้าใจ
ปัญหาที่เกิดขึ้นกับนักศึกษานั้น จะทำอย่างไรให้เขาเดินเข้ามาหรือเราอาจเดินไปหาเขา อย่ามองว่าไม่ใช่ลูกหลานเรา ผมต้องมองนักศึกษาว่า นี่คือเป็นมนุษย์ด้วยกันนะถึงแม้ว่าไม่ใช่ญาติ เรามองเห็นคนที่ผิดพลาดเราให้โอกาสเขา ช่วยเขาแนะนำเขาให้กำลังใจเขา ให้ทุกคนมีความสุขอย่ามองว่าคนนั้นดี คนนี้ไม่ดี ทำอย่างไร จะช่วยเหลือกัน ให้ใช้ชีวิตความเป็นมนุษย์อย่างมีความสุข
ความจริงของชีวิตเราจะมีวิธีอย่างไรเราต้องเรียนรู้ด้วยตนเองทำในสิ่งที่ไม่เคยทำ ต้องลองทำดู เราต้องพาเขาทะลุกำแพงที่เกิดขึ้นเราต้องเรียนรู้การใช้ชีวิตกับคนอื่นอย่างเสมอภาค ทุกคนต้องพูดเป็นทำเป็น
ผมเลิกดื่มเหล้าตั้งแต่ปี 2553 ก็หลายปีที่ผ่านมาแล้ว ผมหักดิบลดจากการเลิกสูบ และเลิกดื่มแอลกอฮอล์ เริ่มรู้สึกว่าเราดื่มมามากแล้วและมองเห็นเรื่องสุขภาพของตัวเราเอง มองถึงศาสนา สิ่งแวดล้อม เมื่อเราไม่ดื่ม เราก็มีความสุขได้ และมีประโยชน์ กลยุทธ์ทางการตลาดของ
เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ใช้สื่อโฆษณาจำนวนมากมาล่อและกระตุ้นให้ดื่มรัฐบาลก็มีกฎหมายต่างๆ ที่ออกมา แต่พ่อค้าก็มีวิธีการหลบเลี่ยงมากมายคนที่ทำผิดมีเยอะ มีน้อยคนที่จะทำถูกต้อง การทำงานเรื่องแอลกอฮอล์ผมทำงานกลางคืนมีเหล้าบุหรี่มากมาย ตอนเด็กๆ ผมพูดกับพ่อว่า ไม่ต้องเรียกผมไปกินข้าวนะ ผมกินบุหรี่ไปก็อิ่มแล้ว ตอนนั้นคือ เด็ก แต่ปี 2520 ผมมาคิดว่าไม่น่าจะพูดแบบนั้น หลังๆ มา ผมพูดในสิ่งที่ตรงข้าม บอกเป็นสิ่งลบ พยายามที่จะห่างมัน อาบน้ำและนอน เอาสิ่งดีๆ มาทดแทนเหล้าบุหรี่ เราต้องรู้พฤติกรรมการบริโภคของเรา
ให้กำลังใจกับคนที่งดเหล้า การที่สามารถเลิกเหล้า-เบียร์ ได้ 3 เดือน มันสร้างสิ่งดีงามแก่เราอย่างไร และลองดูว่าเราลอง เพิ่มระยะเวลาการเลิกได้ไหม สุขภาพ และอันไหนจะดีกว่ากัน ทุกศาสนาพยายามที่จะรณรงค์ ลด ละ การดื่มแอลกอฮอล์อยู่แล้ว เราทำได้อยู่ที่ใจ ทำใจที่เข้มแข็ง