เมื่อวันที่ 23 -24 มกราคม 2565 ที่ผ่านมา สมาคมนักสร้างเสริมสุขภาพเพื่อพัฒนาสุขภาวะชุมชน (สนสช.) ร่วมกับประชาคมงดเหล้าจังหวัดแม่ฮ่องสอน จัดเวทีถอดบทเรียนนวัตกรรมสร้างสุข ณ โรงแรมริมธารรีสอร์ท อ.เมืองแม่ฮ่องสอน โดยมีผู้เข้าร่วมในครั้งนี้กว่า 30 ท่านจากแหล่งเรียนรู้ชุมชนพึ่งตนเองนำร่อง 3 ชุมชนได้แก่ ชุมชนบ้านตีนธาตุ อ.ปาย ชุมชนบ้านพัฒนา อ.ขุนยวม และชุมชนบ้านห้วยเดื่อ อ.เมืองแม่ฮ่องสอน
จากการแลกเปลี่ยนตลอด 2 วัน ผู้เข้าร่วมจากทั้ง 3 หมู่บ้านได้นำเสนอนวัตกรรมการทำงานขับเคลื่อนด้านการลดปัจจัยเสี่ยงและสร้างสุขภาวะที่ดีให้กับคนในชุมชนอย่างหลากหลายทำให้เห็นกลไกการทำงานที่สำคัญ 3 ประเด็น คือ
- การขับเคลื่อนผ่านผู้นำชุมชน ที่ไม่ได้เป็นเพียงแต่ผู้นำทางด้านการบริหารงานเท่านั้น แต่ยังเป็นผู้นำทางจิตวิญญานของพี่น้องชาติพันธุ์ในชุมชนที่ร่วมกันร่างธรรมนูญชุมชน ทำประชามติ เพื่อประกาศใช้เป็นข้อตกลงร่วมกันในชุมชนในการสร้างสุขภาวะที่ดีและลดปัจจัยเสี่ยงทั้งเรื่องสุรา บุหรี่ อุบัติเหตุร่วมกัน
- การขับเคลื่อนผ่านเยาวชนคนรุ่นใหม่ ที่เข้ามามีบทบาทในการเป็นเยาวชนอาสาชุด ชรบ. หมู่บ้านที่ทำหน้าที่อย่างแข็งขันเพื่อสร้างชุมชนที่ปลอดภัยร่วมกัน ทั้งในด้านการท่องเที่ยวและงานบุญประเพณีต่าง ๆ ของชุมชน
- การขับเคลื่อนผ่านสถาบันครอบครัว ที่ให้สตรีเข้ามามีบทบาทในการเสนอแนวทางการแก้ปัญหาเรื่องการดื่มหนักของพ่อบ้านให้กับผู้นำในชุมชน จนกลายมาเป็นข้อตกลงเลิกผลิตและจำหน่ายสุราในหมู่บ้านที่ยั่งยืนมาแล้วกว่า 15 ปี ลดปัญหาการทะเลาะวิวาท อุบัติเหตุ และหนี้สินของคนในหมู่บ้านอย่างเห็นได้ชัด
คุณอุทัย หนึ่งในแกนนำชุมชนบ้านห้วยเดื่อ อ.เมืองแม่ฮ่องสอน ได้สะท้อนในวงถอดบทเรียนแบบติดตลกว่า “แม้เมื่อก่อนผมเคยเกเรและเป็นนักสูบและดื่มมาก่อน แต่เมื่อได้มีโอกาสมาร่วมเป็นทีมงานในการขับเคลื่อนงานด้านสุขภาพของเครือข่ายงดเหล้าถึงวันนี้เลิกดื่มมาได้กว่า 4 ปีแล้วครับ” ทำเอาได้รับเสียงชื่นชมจากคนในวงไปไม่น้อยเลยทีเดียว
แม้ว่าแต่ละชุมชนจะมีการรูปแบบการทำงานที่เป็นเอกลักษณ์และสอดคล้องกับบริบทชุมชนของตนเองและแก้ไขปัญหาได้อย่างเป็นรูปธรรมแล้ว แต่ความท้าทายที่ชุมชนต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็น การเป็นจังหวัดท่องเที่ยวชื่อดังของประเทศไทยที่มีนักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามาอย่างไม่ขาดสายตลอดทั้งปี ช่องว่างระหว่างวัยที่เกิดขึ้นกับผู้ใหญ่และเยาวชน การเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ง่ายขึ้น ยังท้าทายศักยภาพของชุมชนว่าจะมีแนวทางอย่างไรเพื่อก้าวเข้าสู่ “สังคมสุขภาวะ” ที่จะขยายจากระดับหมู่บ้านสู่ตำบล อำเภอ และจังหวัดต่อไป ทางสมาคมนักสร้างเสริมสุขภาพฯและศูนย์ประสานงานเครือข่ายงดเหล้าภาคเหนือตอนบน ขอเป็นกำลังใจและร่วมเคียงข้างชุมชนเพื่อเดินไปสู่เป้าหมายร่วมกัน
บทความโดย ธงชัย ยงยืน